نقشه خوانی P&ID

نقشه خوانی P&ID

نقشه P&ID در مهندسی کنترل و ابزار دقیق بسیار مهم است و برای مهندسین ابزار دقیق اطلاعات حیاتی را درباره فرآیندهای در حال اجرا در اختیار قرار می‌دهد. بدون تسلط و دسترسی به نقشه ID&P، مهندسان قادر به استفاده مناسب از سایر اطلاعات و مدارک مرتبط نخواهند بود.

نقشه (P&ID) یک نقشه مهم است که توسط مهندسان فرآیند یا مهندسان شیمی تهیه و تدوین می‌شود و به مهندسان ابزار دقیق در پروژه‌های مختلف ارائه می‌شود. این نقشه از ادوات لوله‌کشی (“piping”) و ابزار دقیق (“instrument”) استفاده می‌کند. در نقشه ID&P، سه عنصر اساسی وجود دارد:

1. لوله‌کشی (Pipe):

شامل تمامی لوله‌ها و متعلقات مرتبط با آنها است. این شاخه از نقشه شامل اطلاعاتی مانند ابعاد لوله‌ها، جنس، نوع اتصالات و شماره خط مربوطه است.

2. ابزار دقیق (Instrument):

شامل تمامی ادوات و تجهیزات ابزار دقیق است. این شاخه شامل تجهیزاتی مانند فلومترها، سنسورها، فشارسنج‌ها و سایر دستگاه‌های اندازه‌گیری است. همه این تجهیزات باید در نقشه ID&P ذکر شوند و جزئیات مربوط به آنها نیز درج شود.

3. تجهیزات (Equipment):

شامل تمامی وسایل و تجهیزات مرتبط با فرآیند است. این شاخه شامل وسایلی مانند مخازن، درام‌ها، موتورها، پمپ‌ها، هیترها و برج‌ها است.

نقشه P&ID با ارائه تصاویر و نمادهای مشخص، اطلاعات مهمی را درباره سیستم فرآیندی و تجهیزات مربوطه فراهم می‌کند. با استفاده از نقشه ID&P و تسلط بر نمادها و علائم موجود در آن، مهندسان ابزار دقیق قادرند تا اطلاعات لازم را درباره فرآیند و تجهیزات مرتبط با آن بدست آورند و به طور دقیق سیستم‌های کنترل و ابزاردقیق را طراحی و پیاده‌سازی کنند.

از از دیگر محصولات که کاربرد بالایی در صنعت دارد می توان به شیر پروانه ای اشاره کرد لطفا جهت خرید، استعلام قیمت و مطالعه بیشتر در مورد آن کلیک کنید.

استاندارد نقشه خوانی (P&ID) استاندارد ISA

از استاندارد ISA به عنوان یکی از مهمترین استانداردهای این حوزه نامبرده شده است که ما آن را با تلفظ” آی زا “بیشتر شنیده و با این اسم آشنایی بیشتری داریم. در این استاندارد موارد بسیار زیادی در پارت 5.1S ذکر شده است که ما علام و اختصارات را بیشتر براساس این استاندارد ارائه خواهیم کرد.

استاندارد ISA یکی از مهمترین استانداردهای مرتبط با ابزار دقیق و کنترل است که در صنایع مختلف استفاده می‌شود. ISA به معنای “Instrumentation, Systems, and Automation Society” است و در سال 1945 تأسیس شد.

در استاندارد ISA، بخش‌های مختلفی وجود دارند که به نحوه نقشه خوانی ID&P اشاره می‌کنند. یکی از این بخش‌ها Part S 5.1 است که عبارت است از “Instrumentation Symbols and Identification”. در این بخش، علائم و اختصارات مربوط به نقشه خوانی P&ID توضیح داده شده است.

استفاده از استاندارد ISA در نقشه خوانیP&ID به مهندسان ابزار دقیق کمک می‌کند تا با استفاده از یک زبان مشترک، علائم و نمادهای استاندارد را در نقشه‌ها استفاده کنند. این استاندارد به صورت جامع قوانین و راهنماها را برای نمایش ادوات، تجهیزات و سیستم‌های ابزار دقیق در نقشه‌ها فراهم می‌کند.

به عنوان مثال، استاندارد ISA برای نمایش ادوات اندازه‌گیری مانند فلومترها، سنسورها و تجهیزات کنترل مانند کنترلرها و صفحه‌نمایش‌ها، علائم و نمادهای خاصی تعریف کرده است که در نقشه P&ID استفاده می‌شوند. این استاندارد همچنین شامل استانداردهای مرتبط با رنگ‌آمیزی، اتصالات و سایر جزئیات فنی در نقشه‌ها است.

 

علائم و اختصارات در نقشه خوانی P&ID (Symbol ها)

مطابق با استاندارد ISA S5.1، علائم و اختصارات متعددی ذکر شده است که مهمترین علائم و اختصارات عبارتند از:

1- دایره (Field Instrument)

تمامی تجهیزات ابزار دقیقی که داخل سایت نصب می شوند، از جمله روی خطوط، روی مخازن و … را با این علامت نشان می‌ دهیم.

این تجهیز ممکن است یک گیج (Indicator) مانند گیج فشار یا دما بوده یا یک ترانسمیتر دما، فشار و یا یک شیر صنعتی باشد.

2-  دایره با یک خط (Main Panel)

تمامی تجهیزاتی که بر روی یک main panel یا همان پنل اصلی (در کنار تجهیزات و در محل) قرار می‌گیرند را با این علامت نشان می‌هیم.

3- back panel) Main Panel)

اگر تجهیزات در پشت پنل های محلی (main panel) نصب شوند، آنها را با این علامت نمایش می‌ دهیم. این تجهیزات را Rear Panel نیز می‌گویند.

4- دایره با دو خط (Aux. Console)

Auxiliary Console ها، پنل‌های کمکی ‌ای هستند که عموما در اتاق‌‌ های کنترل استفاده می ‌شوند. از این پنل‌ ها با نام Mimic Panel نیز یاد می‌ شود.

5- back panel) Aux. Console)

اگر تجهیزات فوق در پشت پنل نصب شوند، آنها را با این علامت نمایش می‌دهیم.

6- مربع و دایره  Monitoring in control system

تجهیزاتی که از اتاق کنترل می‌ توانیم آنها را مانیتورینگ کرده و در سیستم کنترل آنها را مشاهده کنیم. مثلا یک ترانسمیتر دما، دما را اندازه گیری کرده و در نهایت مقدار اندازه گیری شده را برای نمایش به کامپیوتر یا HMI  منتقل می کند.هر گاه رصد کردن در سیستم کنترل رخ بدهد از این سمبل استفاده می شود.

7- لوزی Interlock

Interlock بیانگر منطق یک برنامه می‌ باشد.

تصور کنید بر روی یک مخزن از تجهیزات مختلفی برای حفاظت استفاده شده است. مثلا از یک سوئیچ سطح level switch و یک سوئیچ فشار switch  pressure استفاده شده است.

اکنون می توانیم یک منطق را بین تجهیزات نوشته و بگوییم که در صورت بالا رفتن سطح یا بالا رفتن فشار مخزن شیر ورودی بسته شود.در پروژه های صنعتی این منطق یا همان لاجیک در PLC نوشته می شود. هرگاه یک منطق در پروسه مد نظر باشد از symbol زیر استفاده می شود.

نقشه P&ID قطعا محدود به symbol های فوق نیست و همان طور که گفته شد باید از legend نقشه جهت یافتن symbol ها استفاده کرد.

8- لوله (پایپ)

لوله و خطوط عبوری را به صورت یک خط ممتد نمایش می دهیم.

9-سیگنال الکتریکی Electrical Signal

سیگنال های ولتاژی، جریانی و مقاومتی از این دسته می باشند

10- سیگنال‌ الکتریکی برای سیستم ESD

سیگنال الکتریکی ای که به سمت سیستم ESD (Emergency Shut Down)  ارسال می‌شود را به صورت خط چین و slash نمایش می دهیم.

11- سیگنال serial link یا Soft link

کلیه شبکه‌های صنعتی که تا الان اسم آنها را شنیده اید، مثل profibus ها و ethernet ها را با این نماد نشان می دهیم.

12- سیگنال نیوماتیک Pneumatic Signal

در این حالت، سیگنال هوا، بیانگر اطلاعات سیگنال مورد نظر می باشد.

13- کپیلاری تیوب (capillary tube)

جمع بندی:

نمودار P&ID در ابزار دقیق Instrument

نمودار P&ID در شیر آلات Valves

نمودار P&ID در پمپ‌ها Pumps

نمودار P&ID در مخازن Vessels

نمودار P&ID در فیلتر‌ها Filters و کمپرسور‌ها Compressors

نمودار P&ID در مبدل‌های حرارتی Heat Exchanges

اختصارات مربوط به ادوات ابزار دقیق در نقشه P&ID

در اینجا فقط با نام گذاری این تجهیزات در نقشه های P&ID آشنا می‌شویم.

(PG (PI) : Pressure Gauge ( Pressure indicator

TG (TI): Temperature Gauge (Temperature indicator)

LG (LI): Level Gauge (Level indicator)

FG (FI): flow Gauge (flow indicator)

PT: Pressure transmitter

TT: temperature transmitter

FT: flow transmitter

LT: level transmitter

FE: flow element

RO: restriction orifice

XV: ON/Off Valve

SDV (Shut Down Valve)

ESDV (Emergency)

BDV (Blue Down Valve)

PSV: Pressure safety valve

TSV: Temperature safety valve

PRV: Pressure Relief valve

PVRV: Pressure vacuum relief valve

TGS: Tank gauging system

F&G: Fire & Gas system

GD: Gas detector

FD: flame detector

HD: Heat detector

HS: hand switch

SS: selector switch

MCC: Motor control center

IRP: Interposing Relay panel

DCS: Distributed control system

ESD: emergency shut down

FCS: fieldbus control system

MOV: motorize operated valve

PLC: Programmable Logic Controller

RD: Rupture Disk

SP: set point

XL: Running / stop motor status

XA: fault status

SP: motor stop

ST: motor start

I/P: Intensity to pneumatic convertor

FCV: flow control valve

PCV: regulator valve

LV: level control valve

TCV: temperature control valve