آشنايي با پايانه هاي صادرات مواد نفتي ايران

پايانه‌ نفتي بهشهر (نكا) در جنوب شرقي درياي خزر در فاصله 23 كيلومتري شمال شهرستان نكا جنب نيروگاه حرارتي نكا قرار دارد.

اين پايانه بمنظور دريافت نفت از كشورهاي حوزه درياي خزر بمنظور طرح معاوضه در زميني به مساحت 62 هكتار احداث گرديد.

اسكله‌ها

3 عدد اسكله در حوضچه‌اي به شعاع چرخشي 200 متر با عمق 5/5 متر احداث گرديد كه هر يك شامل دو بازوي تخليه بقطر ″12 با تجهيزات كامل و ظرفيت تخليه 800 مترمكعب در ساعت براي هر بازو ميباشند.

ضمن اينكه سيستم قبلي تخليه نفت جهت نفتكش هايي كه فاقد چندراهه استاندارد ميباشند در هر سه اسكله به سيستم جديد (بازوها) وصل شده است.

لازم به ذكر است كه نفتكشهاي 5000 تني با آبخور 5/4 متر قادر به پهلوگيري در اين اسكله‌ها ميباشند.

سيستم آتش‌نشانی

بمنظور مبارزه با اطفاء حريق و ايمني تأسيسات، سيستم ‌آتش‌نشاني شامل تلمبه‌هاي برقي و ديزلي، و سيستم كف‌ساز براي كليه مخازن ذخيره، محوطه تأسيسات و اسكله‌ها بصورت كاملاً مجهز احداث گرديده است.

آب مصرفی تأسيسات

با حفر دو حلقه چاه نيمه عمق در محوطه پايانه و احداث مخزن 1000 مترمكعبي بانضمام تلمبه‌هاي درون‌چاهي و ارسالي , آب مورد نياز دستگاههاي ديگ بخار و مصارف صنعتي و شستشوي محوطه تلمبه‌ها و ميترينگ تأمين ميشود.

سیستم پساب صنعتی

با توجه به اهميت زيست محيطي و بخصوص مبارزه با آلودگي محيط دريا، سيستم تصفيه پسابهاي صنعتي احداث گرديد كه قادر به تصفيه آب تا كاهش آلودگي نفتي به حد 10 قدم (قسمت در ميليون) ميباشد.

این سیستم نفت بازيافتي را به مخازن ذخيره منتقل نموده و آب خروجي جهت مصارف فضاي سبز و در نهايت برگشت به دريا مناسب ميباشد.

اطاق كنترل مركزی

كليه فرمانها و تغييرات و علائم هشدار دهنده به اطاق كنترل منتقل ميشوند و از داخل اطاق هرگونه عملياتي كه در تأسيسات نياز باشد، قابل اجرا و كنترل ميباشد.

آزمايشگاه

آزمايشگاه شيميائي مجهز به دستگاههاي آزمايشگاهي بمنظور آزمايشات كيفي نفت وارداتي و آب مصرفي ديگهاي بخار و آب شرب.

ماهشهر

به دنبال كشف و استخراج نفت در حوزه مناطق نفت خيز جنوب و ضرورت صدور آن از طريق دريا و به وسيله كشتي هاي نفتكش، فعاليتهاي دريايي ابتدا در آبادان شروع گرديد.

سپس با توسعه صنعت نفت ، احداث پالايشگاه آبادان و بالا رفتن اندازه نفتكشها، بندر ماهشهر جهت صادرات نفت خام و فراورده هاي پالايشگاه تجهيز گرديد.

اداره خدمات دريايي همزمان با شروع صادرات نفت آغاز به كار نمود و عمليات دريايي ماهشهر به عنوان يكي از واحدهاي اين اداره وظيفه خدمات رساني را در پايانه ماهشهر عهده دار است.

اهم وظايف

شركت در عمليات پهلودهي و جداسازي نفتكش ها به اسكله

اسكورت و هدايت كشتي ها در زمان ورود به پايانه و خروج تا بندر امام خميني

آماده باش عملياتي در زمان بار گيري و تخليه نفتكش ها

مقابله و مبارزه با آلودگي هاي نفتي و آتش سوزي هاي احتمالي

مشخصات شناورهای عمليات دريايی ماهشهر

سه فروند يدك كش عملياتي / آتشخوار به نام هاي پيلتن و رويين تن هر كدام با قدرت 3000اسب قوه، ساخت انگلستان و بهزاد با قدرت 4050 اسب قوه، ساخت هلند در منطقه ماهشهر استقرار دارند.

هر سه يدك كش به سيستم هاي ايمني و نجات جان مجهز بوده و كليه گواهينامه هاي لازم را از سازمان رده بندي مطابق با استانداردهاي بين المللي دريافت نموده اند.

فعاليت های جنبی

اعزام يدك كش به بندر امام ، انجام مانورهاي اضطراري، كمك به بازسازي اسكله ها ، نقل و انتقال تجهيزات ، كنترل و جلوگيري از تصادم كشتي هاي مرده در لنگرگاه پايانه، ازجمله خدمات جنبي است كه توسط عمليات دريايي ماهشهر انجام مي شود.

واحد تعميرات عمليات دريايی ماهشهر

كيله تعميرات اضطراري و دوره اي شناورها توسط واحد تعميرات در محل استقرار شناورها انجام مي پذيرد .

جهت قطع وابستگي به وارد كردن لوازم يدكي از خارج ، اكثر قطعات در داخل شبيه سازي ميگردد و يا قطعات فرسوده بعد از بازسازي مجدداً مورد استفاده قرار گرفته ميشود.

تعميرات اساسي يدك كشها كه عمدتاً شامل خزه زدايي و رنگ آميزي زيرآبي و بازديد شافت و پروانه و ساير اجزاي آن است در حوضچه هاي خشك داخلي انجام مي شود.

نيروی انسانی

طبق ساختار سازماني مصوب كاركنان رسمي، شامل ناخدايان، مهندسين موتورخانه، سرملوان وموتوريست به تعداد 52 نفر در منطقه انجام وظيفه مي نمايند

استفاده از نيروی پيمانكاری

تهيه و تامين مواد غذايي و بخشي از نيروهاي ملواني و روغنكاري، خدمات اطاقداري ، پخت و سرو غذا، رنگ آميزي و شستشوي موتورخانه در قالب قرارداد حجمي از شخص ثالث تامين ميگردد.

چشم انداز آينده شركت پايانه های صادرات مواد نفتی در پايانه ماهشهر

در حال حاضر شركت هاي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي و پايانه هاي صادرات مواد نفتي به صورت مشترك در پايانه ماهشهر فعال هستند كه بر اساس برنامه ريزي وزارتي و در چهارچوب شرح وظايف،‌اداره كل پايانه ماهشهر به شركت پايانه هاي صادات مواد نفتي واگذار خواهد گرديد.

همچنين ساخت تجهيزات جهت صادرات كاز مايع در دست اقدام بوده كه به محض تكميل، راهبري آن را شركت پايانه هاي صادرت مواد نفتي عهده دار خواهد شد.

عسلويه (موقعيت بندر)

بندر عسلويه در 270 كيلومتري جنوب شرقي بوشهر قرار دارد.

بندر فوق جهت ايجاد پالايشگاههاي مورد نياز توسعه ميعانات گازي پارس جنوبي انتخاب شده است.

شركت پايانه‌هاي صادراتي مواد نفتي عمليات صدور ميعانات گازي از پايانه پارس جنوبي را بعهده دارد.

گوي شناور (S.B.M.) در موقعيت جغرافيايي:

LAT 27° 31” 28.1” NORTH
LONG 052° 31” 36.3” EAST

مخازن شركت نفت و گاز پارس جنوبي

3 مخزن 330 هزار بشكه‌اي A, B, C هم اكنون در سرويس ميعانات گازي است.

عمليات بارگيري

عمليات پهلودهي- پهلوگيري- جداسازي توسط پرسنل و شناورهاي شركت پايانه‌ها انجام مي‌گيرد.

اسكله

اسكله كوچكي به نام هيونداي نيز جهت انتقال پرسنل از ساحل به دريا و بلعكس در جنوب بندر صادراتي پايانه پارس جنوبي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

ترمينال پارس جنوبي در تاريخ 7/2/81 با پهلودهي كشتي ميناب 1 جهت DISPLACE نمودن محتويات خط لوله، بعنوان ترمينال رسماً كار خود را آغاز نمود.

در تاريخ 9/2/81 با پهلودهي كشتي ALDIBYANIY YAH اولين محموله كاندنسيت به مقدار 36887 تن را صادر نموده است.

لنگرگاه

بعلت عبور لوله‌هاي زيردريايي انتقال گاز از چاههاي حوزه پارس جنوبي به پالايشگاه، لنگر انداختن در جنوبي S.B.M. ممنوع است.

در حال حاضر كشتي‌هاي ورودي براي لنگر انداختن به 3 تا 4 مايلي غرب S.B.M. هدايت مي‌شوند.

لنگر انداختن در 2 مايلي S.B.M. در هر مسيري ممنوع است.

خارگ

جزيره خارگ كه در قسمت شمال خليج فارس قرار دارد فراورده كنش بيولوژيك ميلياردها مرجان در طي بيش از يك ميليون سال است.

اين توده مرجاني چهارده هزار سال پيش آب را از روي خود زدوده و چون طاقديسي از بستر فارس زايش يافته است.

جزيره خارگ در طول هشت سال دفاع مقدس يعني 2888 روز جنگ 2834 بار مورد حمله جنگنده‌هاي مزدوران بعث قرار گرفت.

موقعيت جغرافيايي جزيره

جزيره خارگ از لحاظ جغرافيايي در 30 مايلي شمال غربي بندر بوشهر واقع مي‌باشد.

طول جزيره 8 كيلومتر و عرض آن 4 كيلومتر بوده و داراي هواي گرم و مرطوب مي‌باشد

مخازن ذخيره‌سازي نفت

به منظور ايجاد امكان مانورهاي عملياتي، همچنين بازيافت انرژي جنبشي سيال كه در طول مسير از دست داده است و تبديل آن به انرژي پتانسيل در مرتفع‌ترين نقطه جزيره خارگ كه لايه‌هاي مرجاني محكمي داشته و مقاومت بالايي دارد مخازن عظيمي با ظرفيت‌هاي متفاوت در طي چند پروژه احداث گرديده است.

همچنين از اين مخازن در موقع بحراني كه شرايط جوي براي پهلوگيري نفتكش مساعد نيست و يا نفتكش در كنگرگاه حاضر نمي‌باشد جهت ذخيره‌سازي نفت استفاده مي‌شود.

اين مخازن كه در ارتفاع 200 فوتي از سطح دريا بنا شده‌اند اين امكان را به نفت خام مي‌دهد تا با نيروي جاذبه به سمت اسكله‌ها هدايت شوند.

مخازن ذخيره‌سازي نفت به صورت استوانه‌هاي قطور و مرتفع عمودي بنا شده‌اند و ظرفيت آنها از يكصد و چهل هزار تا يك ميليون بشكه متفاوت است.

سقف اين مخازن از نوع شناور بوده و با بالا و پائين رفتن سطح نفت در داخل مخزن حركت مي‌نمايد.

شناور بوردن سقف به ميزان قابل توجهي از خروج گازهاي سبك همراه نفت جلوگيري مي‌كند و از كاهش مرغوبيت نفت نيز مي‌كاهد.

همچنين وجود سقف شناور ايمني مخزن را بيشتر و باعث جلوگيري از مخلوط شدن هوا با هيدروكربن داخل مخزن مي‌گردد.

در حال حاضر تعداد مخازن موجود 22 مخزن، با ظرفيتهاي مختلف از 140 هزار بشكه تا يك ميليون بشكه بوده كه تعدادي از اين مخازن در دست تعمير و بازسازي مي‌باشد.

ميزان ذخيره‌سازي نفت خام متناسب با تعداد مخازن موجود در سرويس در هر مقطع زماني متغير مي‌باشد.

اسكله غربي (آذرپاد)

با رونق گرفتن صنايع كشتي‌سازي و ساخت نفتكشهاي غول‌پيكر، صنعت صادرات نفت متحول گشته و در اين راستا كشورهاي صادركننده نفت به پهلوگاه هاي بزرگتر و ايجاد شرايط لازم براي پهلوگيري نفتكش با ظرفيتهاي تا 500 هزار تني نيازمند شدند.

كشور ايران از جمله كشورهايي بود كه سريعاً در اين خصوص گام برداشت و بدين ترتيب در سال 1350 در فاصله 1455 متري غرب جزيره خارگ و در جايي كه ارتفاع آب بعضاً به 32 متر مي‌رسد اقدام به طراحي و ساخت جزيره دريايي موسوم به آذرپاد نمود.

با احداث چهار خط لوله 56 اينچي زيردريايي امكان انتقال نفت موجود در مخازن را به اسكله آذرپاد مهيا نمود و به موازان آن نيز دو خط لوله 20 اينچ جهت انتقال سوخت به اسكله آذرپاد احداث شد و امكان تحويل سوخت به نفتكشها عملاً تحقق يافت.

قبل از شروع جنگ تحميلي چهار پهلوگاه در اسكله آذرپاد به ترتيب از شماره 11 الي 15 فعال بوده و با وجود سيستمهاي دقيق اندازه‌گيري حجم سيال صادراتي اين اسكله عنوان يكي از بزرگترين و معروفترين اسكله‌هاي صادراتي دنيا را به خود اختصاص داده بود.

با شروع جنگ تحميلي اسكله آذرپاد چندين با مورد حمله هوايي دشمن قرار گرفته و كاملاً نابود گرديد كه با استعانت خداوند متعال و با تلاش جهادگران صنعت نفت 1000 تن سازه‌هاي فلزي تخريب شده در اسكله بازسازي و حدود 700 تن سازه جديد جايگزين آن گرديد.

در حال حاضر اسكله آذرپاد با 3 پهلوگاه به شماره‌هاي 11 و 12 و 15 يكي از فعالترين اسكله‌هاي نفتي دنيا به شمار مي‌آيد.

اين اسكله به وسيله دو نمايشگر كامپيوتري به ساحل مرتبط مي‌باشد و مجهز به سيستم كمك ناوبري پيشرفته، سيستم اطفاء حريق خودكار و نيمه خودكار و سيستم چرخشي و گرمايشي سوخت به منظور پيشگيري از لخته شدن آن مي‌باشد.

همچين با استفاده از امكانات موجود كار بارگيري در اسكله 15 با دو نوع نفت به صورت همزمان مهيا مي‌باشد.

خدمات دريايي و دريانوردي

قبل از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي ايران، به دليل حساسيت بخش خدمات دريايي، عمده فعاليتهاي آن توسط متخصصين خارجي اداره مي‌گرديد.

ليكن بعد از برچيده شدن دست اجانب، كليه فعاليتهاي اين بخش كه در روند صادرات نفت خام نقش حياتي و حساسي دارد، به دست كاركنان و متخصصين ايراني انجام مي‌گيرد.

اهم وظايف اين بخش عبارتند از:

هدايت و راهنمايي نفتكشها و شناورها به لنگرگاه و بالعكس

هدايت و راهنمايي نفتكشها به منظور پهلودهي به اسكله‌هاي شرقي و غربي و جداسازي بعد از اتمام بارگيري

آماده‌سازي كشتيهاي مادر جهت پهلودهي و جداسازي كشتيهاي سيار و مشتري به آنها براي انتقال نفت و جداسازي آنها

انجام بازرسيهاي ايمني از كشتيهاي در حال بارگيري در اسكله‌ها

حصول اطمينان از آماده بودن يدك‌كشهاي عملياتي و قايقهاي راهنمابر و بندگير و همچنين شركت اين شناورها در عمليات پهلودهي

جداسازي كشتيهاي نفتي و آماده‌باش اضطراري و مقابله با آلودگي نفتي

حصول اطمينان از آماده بودن بارجها، يدك‌كش حمل و نقل براي جابجايي كالا و محصولات دريايي

حصول اطمينان از آماده بودن شناورهاي مسافربري براي تعويض نوبتكاريها، سفرهاي عمومي و موارد اورژانس منطقه جهت اعزام به بوشهر

خطوط لوله

نفت توليدي از مناطق نفتخيز جنوب ابتدا به وسيله خطوط لوله از تلمبه‌خانه‌هاي اهواز و اميديه و گوره به چند راهه گناوه، سپس توسط سه خط لوله زيردريائي ”30 ، يك خط لوله ”42 و يك خط ”52 از روي بستر دريا پس از طي مسافتي در حدود 32 كيلومتر به جزيره خارگ وارد مي‌شود.

اين خطوط كه ناقل نفت خام سبك و سنگين مي‌باشد تا مخازن ذخيره‌سازي امتداد داشته و پس از ورود به ايستگاه كاهش فشار به تفكيك نوع نفت (سبك و سنگين) وارد مخازن مي‌شوند.

سپس از طريق راه خروجي مخزن توسط دو خط لوله جداگانه كه هر يك به نوع خاصي از نفت اختصاص دارد به سمت چند راه اسكله شرقي و همچنين اسكله غربي معروف به آذرپاد هدايت مي‌شوند.

اسكله شرقي (T) 

اين اسكله در سال 1960 ميلادي تكميل گرديد و اولين محموله نفت صادراتي ايران به ميزان 125610 بشكه از طريق امكانات جزيره خارگ در تاريخ دوم ژانويه همان سال تحويل كشتي هلديا گرديد.

اين اسكله در فاصله 1100 متري ساحل قرار دارد و عمق آب در اطراف اسكله در حدود 15 تا 22 متر مي‌باشد.

طول اسكله در حدود 1830 متر و عرض آن 40 متر مي‌باشد و ده پهلوگاه در آن احداث گرديد كه به ترتيب از شماره 1 تا 10 نامگذاري گرديده‌اند.

در خلال جنگ تحميلي به اسكله شرقي آسيب‌هاي فراواني وارد گرديد و اين اسكله بارها مورد تهاجم دشمن بعثي قرار گرفت بطوري كه در هنگام بازسازي مجدد اسكله، از بخش شمالي حدود 3500 تن و از بخش جنوبي آن 15000 تن آهن‌آلات جمع‌آوري گرديد.

پس از پايان جنگ تحميلي همزمان با بازسازي مخازن ذخيره‌سازي نفت كار بازسازي و نوسازي اسكله شرقي نيز آغاز شد و در مدت كوتاهي با تلاش شبانه‌روزي متخصصان و كارگران صنعت نفت اين اسكله آماده بارگيري همزمان به 6 نفتكش با ظرفيت‌هاي 100 هزار تا 270 هزار تن گرديد.

سيستم اندازه‌گيري نفت

به منظور اندازه‌گيري حجمي نفت خام صادراتي در محل اسكله شرقي (T) و ساحل اسكله آذرپاد مجموعه‌اي از مدرن‌ترين و پيشرفته‌ترين سيستمهاي اندازه‌گيري نفت تعبيه گرديده است.

اين سيستمها با دقت زياد، كار اندازه‌گيري و محاسبه نفت صادراتي را انجام مي‌دهند.

صحت دستگاههاي اندازه‌گيري هر ساله با نظارت بازرسين مستقل مورد آزمايش و كاليبره قرار گرفته تا حصول اطمينان گردد كه دستگاههاي اندازه‌گيري از دقت كافي و محاسبه دقيق نفت صادراتي مطابق با آخرين استانداردهاي شناخته شده بين‌المللي برخوردار مي‌باشدو در عمق 42 متري قرار دارد.

طول خط لوله 30 اينچ كاندنسيت از پالايشگاه تا S.B.M. ، 7640 متر مي‌باشد كه فاصله PLEM تا ساحل 3400 متر و فاصله ساحل تا حصار پالايشگاه 4240 متر مي‌باشد.

تأسيسات ميترينگ و شير ساحلي نيز در مسير خط لوله از پالايشگاه به ساحل نصب گرديده است.

2 رشته لوله لاستيكي (رشته خارجي 29 عدد، رشته داخلي 28 عدد) ميعانات گازي را از S.B.M. به كشتي متنقل مي‌نمايد كه اتصال آنها 16 اينچ مي‌باشد.

S.B.M. پارس جنوبي پيوست سازنده IMODCO LTD DOCUMENT NO: M1276-01 Rev.A بتاريخ 21/FEB/1986 آمادگي پذيرش كشتي‌هاي با تناژ 000، 250 تن را دارا است.

متوسط توليد ميعانات گازي در حال حاضر حدود 000، 90 بشكه در روز است كه با در سرويس قرار گرفتن فازهاي ديگر پارس جنوبي افزايش خواهد يافت.