فلومتر از پرمصرف ترین تجهیزات ابزاردقیق در صنایع فرآیندی محسوب می شود که برای اندازه گیری جریان حجمی و جرمی سیالات مختلف (مایع، گاز یا بخار) به کار می رود. این تجهیز در انواع مختلفی بر اساس فناوری اندازه گیری جریان از جمله فلومتر مغناطیسی، التراسونیک، ورتکس، اختلاف فشاری، کوریولیس، ترمال مس و … تولید می شوند و در طیف گسترده ای از صنایع فرآیندی مورد استفاده قرار می گیرند.
اغلب فلومترها دارای نمایشگر دیجیتال می باشند که از این طریق اطلاعاتی مانند جریان لحظه ای، مجموع حجم عبوری، وضعیت سنسور، هشدارهای تشخیصی و پارامترهای کالیبراسیون را نیز نمایش می دهند.
نمایشگر فلومتر معمولاً دارای سه کلید عملیاتی است که از طریق آن میتوان تنظیمات اصلی دستگاه را انجام داد؛ این تنظیمات شامل ۱-تغییر زبان نمایشگر، ۲-انتخاب یا تغییر واحد اندازه گیری جریان، و ۳-اجرای فرآیند کالیبراسیون برای تطبیق دقیق با شرایط فرآیند می شوند.
در واقع درک صحیح علائم روی نمایشگر فلومتر به مهندسان کمک می کند علاوه بر راه اندازی آسان، عملکرد سیستم های انتقال و کنترل فرآیند را دقیق تر تحلیل کنند. در این مقاله از تجهیز صنعت نمادها و اختصارات رایج روی نمایشگر فلومترها بررسی می شوند و به روش خواندن و تفسیر آنها پرداخته می شود.
علائم و اختصارات متداول در نمایشگر فلومترها
| نماد | معنی و کاربرد | توضیحات فنی |
|---|---|---|
| FLOW / Q | جریان لحظه‌ای | نشان دهنده مقدار دبی حجمی یا جرمی لحظه‌ای عبوری از فلومتر است. در مدل های جرمی با واحد kg/h و در مدل های حجمی با واحد m³/h یا L/h نمایش داده می شود. |
| TOTAL / ΣQ / TOT | مجموع جریان | مقدار کل سیال عبوری در یک بازه زمانی است و معمولاً قابل ریست دستی یا خودکار است. |
| TEMP / T | دمای فرآیندی | بیانگر دمای سیال است و در فلومترهای جبران شده به صورت خودکار در محاسبات دبی لحاظ می شود. |
| STATUS / STAT | وضعیت عملکرد | وضعیت کنونی فلومتر را مشخص می کند: RUN (فعال)، HOLD (ثابت)، ERROR (خطا)، CAL (کالیبراسیون)، LOCK (قفل) و غیره |
| HOLD | توقف ارسال داده ها | در حالت HOLD، اندازهگیری داخلی ادامه دارد اما خروجی سیگنال آنالوگ یا دیجیتال به PLC ثابت می ماند تا تنظیمات انجام شود. |
| ERROR / ALARM / FAULT | هشدار و خطا | نشان دهندهی وجود اشکال در سنسور، کابل، تغذیه یا تنظیم پارامترها. معمولاً همراه با کد عددی مانند E01، E03، E05 نمایش داده می شود. |
| ۴–20mA / OUT1 / OUT2 | خروجی آنالوگ | مقدار جریان الکتریکی خروجی متناظر با مقدار دبی واقعی؛ ارتباط مستقیم بین فلومتر و سیستم‌های کنترل را تضمین می کند. |
| COM / BUS / MOD / HART / PROFIBUS | ارتباط دیجیتال | وضعیت اتصال فلومتر با شبکه‌های صنعتی نظیر Modbus RTU، HART، یا Profibus. در حالت چشمک‌زن فعال است و بیانگر ارتباط پایدار است. |
| ZERO / SPAN | تنظیم محدوده کالیبراسیون | در شرایط اولیه‌ی نصب یا کالیبراسیون، علامت ZERO برای تنظیم نقطه صفر و SPAN برای حد بالای اندازهگیری فعال می شود. |
| CAL / CALIB | حالت کالیبراسیون | فلومتر در حال تنظیم یا تطبیق پارامترهای اندازهگیری است؛ خروجی معتبر نیست تا فرآیند تنظیم کامل شود. |
| DIAG / MAINT | تشخیص یا سرویس | فلومتر در حالت تشخیصی یا نگهداری قرار دارد؛ معمولاً توسط واحد تعمیرات فعال می شود تا عملکرد سنسور بررسی گردد. |
| COND / EMPTY / EmtPipe | تشخیص وضعیت لوله | در فلومترهای مغناطیسی، اگر لوله خالی یا هدایت الکتریکی سیال پایین باشد، این نماد فعال می شود. |
| DEN / ρ / MASS FLOW | چگالی و جریان جرمی | مخصوص فلومترهای کوریولیس؛ چگالی لحظه‌ای سیال و دبی جرمی را به صورت دقیق نمایش می دهد. |
| ATC / TEMP COMP | جبران دما | فعال شدن الگوریتم اصلاح دبی نسبت به تغییر دما و چگالی |
آشنایی با واحدهای رایج در نمایشگر فلومتر
واحد اندازه گیری جریان در فلومترها از مهم ترین پارامترهای قابل نمایش هستند و نقش مستقیم در تفسیر درست نتایج فرآیندی دارند زیرا انتخاب واحد جریان اشتباه می تواند منجر به خطای محاسبه در دبی و حتی ایجاد هشدارهای نادرست در سامانه کنترل شود. پرکاربرترین واحدهای فلومتر عبارتنداز:
- لیتر بر ساعت (L/h)
- متر مکعب بر ساعت (m³/h)
- کیلوگرم بر ساعت (kg/h)
نکته مهم در خواندن واحد نمایشگر این است که واحد فلومتر باید با واحد تعریف شده در کنترلر یا PLC هماهنگ باشد. مثلاً اگر در سیستم کنترل PLC واحد m³/h تعریف شده، تنظیم فلومتر نیز باید مشابه باشد تا تطابق داده ها و آنالیز مصرف صحیح انجام شود.
همچنین توجه نمایید که در فلومترهای اسمارت امکان تعریف واحدهای مختلف وجود دارد. به عنوان مثال در سیستم های آمریکایی از واحدهای SCFM یا SLPM استفاده می شود که مقادیر جریان را بر اساس شرایط استاندارد دما و فشاری ( فشار ۱ اتمسفر و دمای ۲۵ درجه سانتی گراد) نمایش می دهند. اما در خطوط صنعتی ایران معمولاً از واحدهای L/h، m³/h یا kg/h استفاده می شود تا با استانداردهای متریک تجهیزات و سازگاری خروجی های ۴–20mA هماهنگ باشند.
آلارم ها و کدهای هشدار خطای فلومتر
فلومترها مجهز به سیستم تشخیص خطا (Diagnostic) می باشند تا اپراتور بتواند به صورت لحظه ای وضعیت سلامت سنسور و دقت اندازه گیری جریان را بررسی کند. معمولاً روی نمایشگر فلومتر با ترکیب کدهای عددی و نمادهای هشدار مثل ERROR، ALARM، FAULT یا ⚠️ نشان داده می شود.
درک صحیح هر آلارم، باعث می شود اپراتور بتواند منبع مشکل را سریع تشخیص داده و از توقف فرآیند جلوگیری کند. در جدول زیر کدهای خطای رایج فلومترها مشاهده می شود.
جدول کدهای خطای رایج فلومتر
| کد خطا | توضیحات فنی |
|---|---|
| E01 – Sensor Fault | خرابی یا قطع ارتباط سنسور جریان. بررسی کابل و کانکتور الزامی است. |
| E02 – Power Error | ولتاژ ورودی خارج از محدوده مجاز ۲۴VDC. ممکن است منبع تغذیه یا فیوز آسیب دیده باشد. |
| E03 – Signal Lost | از بین رفتن سیگنال ورودی از سنسور؛ در مدل‌های کوریولی معمولاً به دلیل رسوب یا گرفتگی محفظه |
| E05 – Calibration Error | نقاط صفر یا اسپن نادرست، نیاز به اجرای مجدد کالیبراسیون با سیال مرجع دارد. |
| E07 – EEPROM Failure | خطا در حافظه داخلی دستگاه؛ نیاز به ریست سخت‌افزاری یا تعمیر ماژول کنترل |
| E09 – Temperature Out of Range | دمای سیال یا محیط بالاتر از محدوده طراحی؛ بررسی سیستم خنک‌کننده یا موقعیت نصب ضروری است. |
| E10 – Flow Too Low | دبی سیال کمتر از حداقل قابل اندازهگیری دستگاه. احتمال وجود رسوب یا کم‌فشاری در خط. |
| E12 – Empty Pipe Warning | در فلومترهای مغناطیسی، لوله به‌طور کامل با سیال پر نشده است. بررسی وجود حباب یا عبور ناقص جریان |
| E20 – Communication Error | خطا در انتقال داده به سیستم Modbus، HART یا Profibus؛ بررسی تنظیم آدرس یا کابل Shield |
| W01 – Flow Unstable | نویز یا ارتعاش مکانیکی در مسیر لوله باعث نوسان سیگنال شده است. نیاز به فیلتر نرم‌افزاری یا بافر مکانیکی دارد. |
| W05 – Maintenance Required | زمان سرویس دوره‌ای حسگر یا شست‌وشوی الکترودها فرا رسیده است؛ معمولاً توسط نماد آچار 🔧 نشان داده می شود. |
| FLOW DIRECTION ERROR | علامت جهت جریان نادرست؛ لوله نصب شده برعکس قرار گرفته یا فلومتر بای‌پس شده |
راهنمای خواندن فلومتر
هنگام استفاده و راه اندازی یک فلومتر جدید، اپراتور با مجموعه ای از علائم پایه روی نمایشگر مواجه می شود که هرکدام بیانگر وضعیت خاصی از عملکرد فلومتر می باشند. جهت اطمینان از صحت قرائت و انتقال داده ها، ترتیب صحیح خواندن اطلاعات به صورت زیر انجام می شود:
- ابتدا بررسی کنید که فلومتر در حالت RUN قرار دارد و در وضعیت CAL (کالیبراسیون) یا SETUP (تنظیم) نیست.
- عدد دبی لحظه ای را به‌همراه واحد اندازه گیری (مانند L/h، m³/h یا kg/h) مشاهده کنید.
- وجود نماد BUS یا COM را بررسی کنید تا از ارتباط فعال دستگاه با سیستم PLC مطمئن شوید.
- اطمینان حاصل کنید که هیچ علامت ERROR یا هشدار خطا روی نمایشگر دیده نمی شود.
- مقدار اولیه‌ی TOTAL را یادداشت کنید تا پس از چند ساعت، مصرف واقعی فرآیند قابل مقایسه باشد.
توجه نمایید در صورتی که روی نمایشگر نماد HOLD یا LOCK فعال باشد، باید قفل تنظیمات را غیرفعال کنید تا فلومتر بتواند داده های اندازه گیری شده را درست ارسال کند.
به عنوان مثال فرض کنید در یک خط صنعتی از فلومتر مغناطیسی Endress+Hauser Promag W400 استفاده می کنید. در نمایشگر دستگاه عدد ۱۲۵.۶ m³/h در خط بالایی دیده می شود و در گوشه ی سمت چپ، نماد BUS به صورت چشمک زن فعال است. در پایین صفحه، عبارت RUN و نماد قفل 🔒 وجود دارد. این وضعیت به صورت زیر تفسیر می شود:
- فلومتر در حالت اندازهگیری فعال قرار دارد (RUN).
- مقدار جریان در محدوده‌ی مجاز فرآیند است.
- اتصال و تبادل داده با PLC برقرار شده است.
- منوی پارامترها قفل شده و تغییرات دستی در تنظیمات مجاز نیست.
تجهیز صنعت با بیش از دو دهه تجربه موفق در حوزه تأمین و عرضه تجهیزات ابزار دقیق، به عنوان یکی از معتبرترین تأمین کنندگان فلومترهای صنعتی در کشور شناخته می شود. این مجموعه با هدف ارائه ی راه‌حل های دقیق و قابل اعتماد در زمینه اندازه گیری جریان، طیف گسترده‌ای از فلومترها را متناسب با نیاز صنایع مختلف عرضه می کند.
برای کسب اطلاعات تخصصی تر در زمینه انتخاب، استعلام قیمت و خرید فلومتر، می توانید با کارشناسان فنی و فروش ما تماس گرفته و از مشاوره تخصصی ما بهره مند شوید.
عدد روی نمایشگر فلومتر به چه معناست؟
عدد اصلی و بزرگ روی نمایشگر، جریان لحظه ای سیال است که بر اساس واحد تنظیم شده (مثلاً L/h، m³/h یا kg/h) نمایش داده می شود. واحد بسته به نوع فلومتر (حجمی یا جرمی) قابل تغییر است.
فرق بین حالت HOLD و LOCK چیست؟
- HOLDفلومتر اندازه گیری داخلی را انجام می دهد، اما خروجی آن ثابت می ماند تا تنظیمات صورت گیرد.
- LOCKتنظیمات دستگاه قفل شدهاند و تا باز شدن قفل، هیچ تغییری در پارامترها ممکن نیست.
چرا گاهی نماد ERROR یا Exx روی نمایشگر ظاهر می شود؟
نماد ERROR یا کدهایی مانند E03، E05 یا E12 نشان دهندهی خطا در سنسور، سیال، یا ارتباط شبکه است. برای رفع آن باید منوی Diagnostic یا Maintenance دستگاه بررسی شود.
در زمان هشدار چه اتفاقی برای خروجی ۴–20mA می افتد؟
در صورت بروز خطای بحرانی، خروجی آنالوگ ۴–20mA روی مقدار ثابت نگه داشته می شود تا سیستم کنترل، وضعیت را به‌عنوان آلارم تشخیص دهد.
آیا میتوان زبان یا واحد نمایشگر فلومتر را تغییر داد؟
بله. با استفاده از سه دکمهی اصلی روی نمایشگر می توانید زبان دستگاه، واحد اندازهگیری و تنظیمات کالیبراسیون را متناسب با نیاز فرآیند تغییر دهید.
